შექსპირისა და მისი თანამედროვეების პიესებში „ვეფხისტყაოსნის“ ნესტანისა და ტარიელის თავგადასავალია გამოყენებული
Read Time:2 Minute, 31 Second
კლასიკური და ბიზანტიური მონოგრაფიების ცნობილმა ევროპულმა გამომცემლობამ (Adolf M. Hakkert Publishing Company, Amsterdam, 2018) ინგლისურ ენაზე გამოსცა ქართველი მეცნიერის, ელგუჯა ხინთიბიძის, ახალი მონოგრაფია, „შუასაუკუნეების ქართული რომანი „ვეფხისტყაოსანი“ და შექსპირის ბოლო პერიოდის პიესები“.
ნაშრომში არგუმენტირებულია, რომ ვეფხისტყაოსნისეული ნესტანისა და ტარიელის რომანი ლიტერატურულ წყაროდ ყოფილა გამოყენებული XVII საუკუნის დასაწყისის დიდ ინგლისურ დრამატურგიაში. კერძოდ, შექსპირის თანამედროვეების, ფრანსის ბომონტისა და ჯონ ფლეტჩერის ორი პიესის სიუჟეტის ძირითადი ხაზი რუსთველის შეყვარებული წყვილის ამბის სხვა გარემოში და სხვა პერსონაჟებზე გადატანაა. შექსპირის „ციმბელინის“ როგორც კომპოზიცია, ასევე იდეურ-თემატური ჩანაფიქრიც იმავე წყაროდან მომდინარეობს. რომანის კომპოზიციური და სიუჟეტური დეტალების აშკარა მსგავსება შეინიშნება, ასევე, დიდი დრამატურგის შემოქმედების ბოლო პერიოდის სხვა პიესებში.
„ეს ფაქტი მოულოდნელია არა მხოლოდ ჩვენი მეცნიერების, არამედ ინგლისური ლიტერატურული კრიტიკისთვისაც. ჩემი მთავარი ვარაუდია, რომ ტარიელისა და ნესტანის სიყვარულის ამბავი მე-16 საუკუნის დასასრულს ინგლისიდან სპარსეთში ჩასულმა 26-კაციანმა დელეგაციამ ქართველი გენერლის, ალავერდი-ხანი უნდილაძისგან მოისმინა. ამ პერიოდის წიგნებში აღწერილი ამბები, ძირითადად, კარგად ცნობილ ლიტერატურულ ტექსტებს, ზღაპრებსა და ისტორიებს ეფუძნებოდა. ცნობილია, რომ შექსპირის სტილი ცნობილი ამბების სხვა ფილოსოფიით წარმოჩენა გახლდათ… ეს ფაქტი ადასტურებს, რომ ქართველი ერი, მიუხედავად მისი მძლავრი აღმოსავლური ფესვებისა, ოდითგანვე ევროპული კულტურისკენ მიისწრაფოდა…“ – აღნიშნა პროფესორმა ელგუჯა ხინთიბიძემ „ტიფლის-ნიუსთან“ საუბრისას.
„პროფესორ ელგუჯა ხინთიბიძის არაჩვეულებრივი კვლევა, პირველ რიგში, ავლენს საოცარ კავშირს ელიზაბეტ დედოფლისდროინდელ თეატრსა და დიდ ქართულ ნაციონალურ, 12 საუკუნის ეპიკურ ნაწარმოებს – ვეფხისტყაოსანს შორის. ეყრდნობა რა ყველაზე ზუსტ ტექსტუალურ ანალიზს, ის უტყუარად წარმოაჩენს ისეთი მნიშვნელოვან მსგავსებებს როგორიცაა, გარემო, თემა, სიუჟეტი, მოქმედება და პერსონაჟი, რაც უდავოდ სცდება არქეტიპების უბალო დამთხვევას და ავლენს ქართული ეპიკის აშკარა ზეგავლენას შექსპირზე, ბომონტისა და ფლეტჩერზე (კერძოდ, ციმბელინი, მეფე და არამეფე, ფილასტერი). ასევე უნდა აღინიშნოს რომ ბოლო ორი ნაწარმოების მოქმედების არეალად მითითებულია იბერია, რომლის კლასიკური სახელიც საქართველოა.
ანტონ ჯენკინსონის მოგზაურობანი და ანტონი შერლის ე. წ. „მოსკოვი კომპანი“ (Muscovy Company (1558-1571), თავგადასავლები სპარსეთში (1599) იყო მიზეზი საქართელოსთან მეტად დახლოების. მათი ჩანაწერებით საზრდოობდა იმ პერიოდის ლიტერატურა და ასევე ეგზოტიკის შეცნობის სულ უფრო მეტად მზარდი სურვილი. ამ პერიოდის წიგნებსა და პიესებში აღწერილი ამბები ძირითად ეყრდნობოდა კარგად ცნობილ ლიტერატურულ ტექსტებს, პოპულარულ ზღაპრებს, მოგზაურობებსა და ისტორიებს.
სწორედ ეს გარემოებები უდევს საფუძვლად პროფესორ ხინთიბიძის მიერ გამოთქმული ბრწყინვალე აზრებს. მის მიერ დაადგენილი სავარაუდო კავშირი, რომელიც აახლოვებს შექსპირსა და რუსთაველს ერთმანეთთან, წარმოადგენს ბრწყინვალე კვლევით ნაშომს.
როგოც ჩანს, ფლეტჩერმა მისი ნაწარმოების ფაბულა მთლიანდ რუსთაველისგან აიღო. შექსპირი, კი ვინც არასოდეს გაუშვებდა ხელიდან რაიმე ახალ ინფორმაციას, ბომონტთან და ფლეტჩერთან დაახლოებული პირი გახლდათ.
ყოველივე ეს რუდუნებით მოიპოვა, ახსნა და მას ნათელი მოჰფინა პროფესორმა ხინთიბიძემ თავის უპრეცენდენტო წიგნში, რომელიც დანამდვილებით შეიძლება ითქვას, რომ უმნიშვნელოვანესი და ძალიან საინტერესო მონაპოვარია აქამდე ინგლისურ – ქართული კვლევების აკადემიურ სამყაროში არსებულ კვლევებს შორის. “
ანტონი ანდერსონი (ბრიტანეთის გაერთიანებული სამეფო), ავტორი წიგნებისა „მოგზაურობა საქართველოს მთებში“, „ბრიტანელი მოგზაურები საქართველოში“
„შოთა რუსთაველი ქართველებისთვის იგივეა, რაც ბიბლია და შექსპირი ინგლისურენივანი სამყაროსათვის. ეს არის წყარო ციტატების, ანდაზებისა და სამაგალითო ადამიანებისა. ე. ელგუჯა ხინთიბიძე გვიჩვენებს რუსთაველის გავლენას ინგლისურ ლიტერატურაზე. მკითხველს ეძლევა საშუალება გაეცნოს საოცარ კვლევას ამ ლიტერატურულ გავლენაზე. სპარსეთში მცხოვრებმა ქართველებმა, სპარსეთის მეფის შაჰ აბას 1-ლის სასახლეში შემთხვევითი შეხვედრის დროს, ბრიტანელ დიპლომატებს გააცნეს რუსთაველის პოემა. ამას გარდა, ხინთიბიძე იძლევა შექსპირის, ბომონტისა და ფლეტჩერის პიესების ანალიზს, რითაც ელიზაბეტისდროინდელ ტრაგიკომედიას ახალ ნათელს ჰფენს. ინგლისელი და შუასაუკუნეების მკვლევარებისათვის ეს წიგნი უზომოდ საინტერესო და სასარგებლოა.“
ბერტ ბეინენი (აშშ, ევროპული სამეო კარის ლიტერატურის და ვეფხისტყაოსნის მკვლევარი)
შორენა ლაბაძე
Happy
0 %
Sad
0 %
Excited
0 %
Sleepy
0 %
Angry
0 %
Surprise
0 %
Comments
0
0