22 აპრილს, 92 წლის ასაკში გარდაიცვალა მოქანდაკე, მონუმენტური მხატვარი და რუსეთის სამხატვრო აკადემიის პრეზიდენტი ზურაბ წერეთელი. SHOT Telegram არხის ცნობით, გარდაცვალების მიზეზი გულის გაჩერება გახდა.
რით დაამახსოვრდებათ ზურაბ წერეთელი
მხატვარმა დატოვა 5000-ზე მეტი ნამუშევარი ფერწერის, გრაფიკის, ქანდაკების, მონუმენტური და დეკორატიული ხელოვნების (ფრესკები, მოზაიკა, პანელები). უფრო მეტიც, მოქანდაკის შემოქმედების აყვავების პერიოდი დადგა იმ პერიოდში, როდესაც მოსკოვს იური ლუჟკოვი ხელმძღვანელობდა – მერი ყველანაირად უჭერდა მხარს წერეთლის საქმიანობას და მოსკოვი, პირდაპირი მნიშვნელობით, „დაიტბორა“ მისი ნამუშევრებით.
დედაქალაქში ყველაზე ცნობილია პეტრე I-ის ძეგლი მოსკოვის მდინარეზე მუზეონის პარკთან ახლოს, გამარჯვების მონუმენტი და წმინდა გიორგი გამარჯვებულის ქანდაკება პოკლონაიას გორაზე, შადრევნების კომპლექსი „ზღაპრების გმირები“ კრემლის მახლობლად მანეჟნაიას მოედანზე, ძეგლი „მარადიული მეგობრობა“ ტიშინსკაიას მოედანზე, საქართველოს რუსეთთან გაერთიანების 200 წლისთავისადმი მიძღვნილი, შარლ დე გოლის ძეგლი სასტუმრო „კოსმოსის“ წინ და ზღაპრების ხე მოსკოვის ზოოპარკში. გარდა ამისა, მოქანდაკემ უზრუნველყო მხატვრული ხელმძღვანელობა და კოორდინაცია ქრისტეს მაცხოვრის საკათედრო ტაძრის რეკონსტრუქციაზე.
როგორ ცხოვრობდა ზურაბ წერეთელი
ითვლება, რომ ზურაბ წერეთლის ოჯახი ზღაპრულად მდიდარია: ჯერ კიდევ 2007 წელს, ქართულმა გამოცემა „The Georgian Times“-მა მისი ქონება 2 მილიარდ დოლარად შეაფასა და პლანეტის უმდიდრესი ქართველი უწოდა.
მოქანდაკეს უყვარდა ფუფუნება და იცოდა, როგორ ეცხოვრა ლამაზად. ლუჟკოვის მმართველობის დროს დედაქალაქის მთავრობა არ ზოგავდა მიწის ნაკვეთებისა და შენობების გამოყოფას სახელოსნოებისთვის, გალერეებისა და მუზეუმებისთვის. როგორც წესი, ისინი დედაქალაქის ყველაზე პრესტიჟულ და ძვირად ღირებულ რაიონებში იყო განთავსებული: მხატვრის მუზეუმი და სახელოსნო ბოლშაია გრუზინსკაიას ქუჩაზე მდებარეობს, ხოლო სამხატვრო გალერეა მოსკოვის „ოქროს მილზე“ – პრეჩისტენკაზე. წერეთლის სახლ-მუზეუმი მოსკოვის მახლობლად, პერედელკინოში მდებარეობს. სხვათა შორის, მოქანდაკემ სიცოცხლის ბოლო წლები იქ გაატარა.
გარდა ამისა, მხატვრის სახელი ასოცირდებოდა პეტროვკას ქუჩაზე მდებარე ქართულ კაფე „მარტთან“ – ეს დედაქალაქის ცენტრშია, კიევსკის რკინიგზის სადგურთან ახლოს მდებარე შენობაში, ბრიანსკაიას ქუჩაზე – მას იკავებს საბინაო-სამშენებლო კოოპერატივი „მოსკოვის მხატვართა კავშირი – 2“, ასევე მოსკოვის ცენტრში მდებარე დიდ სავაჭრო ცენტრთან. სავაჭრო ცენტრთან დაკავშირებული ერთ-ერთი კომპანიის შემოსავალი დაახლოებით ნახევარი მილიარდი რუბლის ფარგლებში მერყეობს. კომპანიის 15% მანანა პოპოვას ეკუთვნის, წერეთლების ოჯახის ბიზნესის, მოსკოვის განმანათლებლობის ხელოვნების მუზეუმის ფონდის თანამფლობელს.
უახლოეს მომავალში ნათესავებს წერეთლის უძრავი ქონების გაყოფა მოუწევთ – თბილისელს მოსკოვის ცენტრში ჯერ კიდევ აქვს მდიდრული ბინა. ის მდებარეობს ბოლშაია იაკიმანკაზე, მუზეონის ხელოვნების პარკის გვერდით, პრაქტიკულად პეტრე I-ის 98 მეტრიანი ძეგლის მოპირდაპირედ.
აქ, მყარი საბჭოთა აგურის მრავალსართულიან შენობაში, ერთ სივრცეში გაერთიანებულია ორი ბინა. ერთი 148 კვადრატული მეტრია, მეორე კი 82.5. საცხოვრებლის საერთო ფართობი 230 კვადრატულ მეტრზე მეტია. ამ სახლში კვადრატულ მეტრზე საშუალო ღირებულება 770 ათასი რუბლია. ამრიგად, მოქანდაკის სახლის ღირებულება შეიძლება 177 მილიონ რუბლზე მეტი იყოს.
აღნიშვნის ღირსია მანქანების მდიდრული პარკი. მასში იდგა რამდენიმე მერსედესის მარკის ავტომობილი, რომელიც S-კლასზე ნაკლები არ იყო, ერთი Lexus LX570 და ორი Rolls Royce: Wraith და Phantom.
მაესტროს საკმაოდ ბევრი მემკვიდრე ჰყავს. ზურაბ წერეთლის მეუღლე, ინესა ანდრონიკაშვილი, 1998 წელს გარდაიცვალა. ეს მოქანდაკის ერთადერთი ქორწინება იყო; მისი მეორე, არალეგალური ცოლი იყო მხატვარი და ხელოვნებათმცოდნე ტატიანა კოჩემასოვა. მათ საერთო ქალიშვილი, ელენა ჰყავდათ და მის გარდა, ოჯახის უფროსმა გაზარდა ნაშვილები ქალიშვილები, ლუდმილა და ტატიანა. მხატვრის ოჯახს ამჟამად სამი შვილთაშვილი ჰყავს. თუ წერეთელმა ანდერძი არ დატოვა, მემკვიდრეობა კანონით დადგენილი პრიორიტეტის მიხედვით მოხდება: მშობლები, მეუღლეები და შვილები. მაგრამ ტატიანა კოჩემასოვა მემკვიდრეების იურიდიულ განმარტებაში არ ხვდება.
რა სკანდალი ატყდა წერეთლის გარშემო
მოქანდაკე სკანდალებსა და სასამართლო პროცესებში გაეხვია არაერთი ასეთი ობიექტის გამო. მათგან ყველაზე ცნობილია 300 ჰექტარი მიწა მოსკოვის ჩრდილო-დასავლეთით, ნიჟნიე მნევნიკის ქუჩის მიდამოებში. ტერიტორია „მუდმივი, შეუზღუდავი მიზნობრივი გამოყენებისთვის“ 1994 წელს იური ლუჟკოვმა რუსული „დისნეილენდის“ მშენებლობისთვის გამოყო.
თუმცა, ბავშვთა გასართობი პარკის ნაცვლად, მის ადგილას უზარმაზარი ბაზარი, რესტორანი, ბაიკერთა კლუბი, ბენზინგასამართი სადგურები და მაღაზიები და ნაგავსაყრელიც კი აღმოცენდა. დაწესებულებების მფლობელებმა ნაკვეთების გაქირავებისთვის გადარიცხული თანხა წერეთლის ფონდში გადარიცხეს. იმ დროს მედიამ ახსნა, თუ რა ხდებოდა, თითქოს მხატვარი მშენებლობისთვის ფულს „აგროვებდა“. შედეგად, ხანგრძლივი სასამართლო დავის შემდეგ, 2007 წელს ლუჟკოვმა გადაწყვიტა, მოქანდაკესთვის ნაკვეთი წაერთმია.
წერეთელი ასევე ცნობილი იყო იმით, რომ არ უყვარდა მისთვის იჯარით გაცემული ქონების ქირის გადახდა. მაგალითად, 2019 წელს ქალაქის ხელისუფლებამ სცადა მოქანდაკისგან ავიამოტორნაიას ქუჩაზე მდებარე მიწის ნაკვეთისთვის გადაუხდელი ქირის სახით 55 მილიონი რუბლის ამოღება. ხანგრძლივი სასამართლო დავის შემდეგ, მხატვარმა 29 მილიონი რუბლი გადაიხადა.
იგივე ქონება სასამართლოს ჩანაწერებში 2022 წელსაც იყო, როდესაც წერეთელს ქირის დაგვიანებისთვის 500 ათასი რუბლის და თითქმის ამდენივე ჯარიმის გადახდა დაეკისრა.
2025 წლის მარტის ბოლოს, ფაქტობრივად, გარდაცვალების წინ, ზურაბ წერეთელმა თავად გადაწყვიტა ქონების მოთხოვნით სასამართლოში ეჩივლა: მრავალი წლის წინ მოქანდაკემ არასაცხოვრებელი ფართი და ბინა შეიძინა. შენობა-ნაგებობები რეგისტრირებული იყო ქალაქის რეესტრში, მაგრამ ბინა – არა.