ადმინისტრაციულ, სამოქალაქო საქმეთა და ბავშვთა უფლებებში სპეციალიზებული ადვოკატი თამარ ფირცხალავა აქცუატურ კითხვებს პასუხებს:
ძმებმა გაყრა გავაფორმეთ, რის გამოც საერთო კიბე ძმის ფართობში მოხვდა. კიბის დასამონტაჟებლად ნებართვის აღება აუცილებელია? თუ აუცილებელია, ვის მივმართო?
– თუ კიბის გაჭრით მოხდება კონსტრუქციული ცვლილება, საჭიროა მუნიციპალიტეტის თანხმობა. მიმართეთ მუნიციპალიტეტის არქიტექტურის სამსახურს, განუმარტეთ, რა სახის სამუშაოს გეგმავთ (შენება, გადაკეთება, დანგრევა, ახალი კიბის გაჭრა). შესაძლოა დაგჭირდეთ არქიტექტორის მომზადებული პროექტიც. თუ კიბე ნაწილობრივ მაინც შეეხება საერთო ქონებას, მაშინ საჭიროა ძმის თანხმობაც.
როდესაც პირს ბინა ბანკში აქვს ჩადებული, შეუძლია თუ არა გადაუფორმოს სხვას? სესხი ბინით უზრუნველყოფილია, მყიდველი თანახმაა იყიდოს ასეთი ბინა. რა პროცედურების გავლა დამჭირდება? ამბობს, რომ ბანკის სესხს თვითონ დაფარავს, მე ხომ არ აღმოვჩნდები პრობლემის წინაშე?
– იპოთეკით დატვირთული ბინის გაყიდვა საქართველოს კანონმდებლობით დაშვებულია, იპოთეკა გადაჰყვება ბინას და თუ ახალი შემძენი სესხს არ დაფარავს, მოხდება ბინის რეალიზაცია და სესხის დაფარვა. ასეა კანონში. ისე კი ჯობს გაყიდვისას მოხდეს სესხის დაფარვა და იპოთეკის მოხსნა, რათა ორივე მხარე მშვიდად იყოთ.
ბინას ადევს ყადაღა სესხის გამო, როგორ შეიძლება მისი მოხსნა?
– საჭიროა დოკუმენტების ნახვა. გასარკვევია, იპოთეკური სესხია თუ ჩვეულებრივი სამომხმარებლო. თუ სესხი გაქვთ აღებული და ნამდვილად გაქვთ ვალდებულება, ყადაღას არ მოხსნიან თუ არ გადაიხდით, ან გარკვეულ მორიგებას თუ არ მიაღწევთ. მორიგებისთვის გირჩევთ მიმართოთ ბანკს განცხადებით.
სოფელში მეზობელთან გვაქვს საერთო ღობე, რომლის შეცვლა და ისეთის გაკეთება მინდა, რომ მეზობელი ჩვენს ეზოში ვერ იხედებოდეს. სამართლებრივად როგორ მოვიქცე?
– ღობის შეცვლა ერთპიროვნულად არ შეიძლება, თუ ის არ არის მთლიანად თქვენს მიწაზე. სოფლის თვითმმართველობას ხშირად აქვს ადგილობრივი რეგულაციები ღობის მაქსიმალურ სიმაღლეზე. ზოგჯერ საჭიროა სიმაღლეზე გამგეობის ნებართვაც, გააჩნია სოფლის ადგილმდებარეობას. თუ მეზობელი წინააღმდეგია, ერთადერთი გზაა მიმართოთ სასამართლოს მტკიცებულებებით, რომ ღობე აუცილებელია პირადი სივრცისთვის და არ არღვევს მეზობლის უფლებებს. თუმცა სასამართლო გრძელვადიანი პროცედურაა და მყარ მტკიცებულებებს მოითხოვს.
ოჯახის წევრის ანგარიშებს სესხის გადაუხდელობის გამო ყადაღა ადევს. თანამსესხებელი არის დედა. მას აქამდე შემოსავალი არ უფიქსირდებოდა, ამიტომ ბანკი ვერ აჭრიდა თანხას. ახლა დედა პირველი ჯგუფის შშმ პირია, მისი პენსიიდან ბანკი თანხას წაიღებს სესხის დასაფარად?
– შესაძლოა პენსიიდან ჩამოჭრან თანხა, მაგრამ არა უმეტეს პენსიის 50 პროცენტისა. თუ პირს აქვს სოციალური დახმარება, სოციალურად დაუცველის სტატუსი, თანხას ვერ ჩამოაჭრიან და ვერც ყადაღას დაადებს აღსრულების ეროვნული ბიურო.
– მამობის სტატუსი რომ ჩამოერთვას, მოძალადე უნდა იყოს, ზიანის მომტანი ბავშვისთვის. უფრო რეალურია და შეგიძლიათ მოითხოვოთ, რომ თქვენს შვილთან დაკავშირებით ზოგი გადაწყვეტილების მიღების უფლება გქონდეთ მხოლოდ თქვენ მამის თანხმობის გარეშე. ასეთ საქმეში ერთვება მეურვეობის ორგანო, ის ამზადებს განცხადებას და სასამართლო იღებს ბავშვის ინტერესების შესაბამის გადაწყვეტილებას.
ვიგირავე ბინა 15.000 დოლარად სესხების ხელშეკრულებით. მეპატრონე თანხას არ აბრუნებს. როგორ მოვიქცეთ?
– უნდა მიმართოთ სასამართლოს სარჩელით და მოითხოვოთ სესხის თანხის დაკისრება მოპასუხისთვის, თუ მსესხებლის სახელზე არის რამე ქონება, სასწრაფოდ უნდა მოითხოვით ყადაღის დადება, განკარგვის აკრძალვა, რათა სესხის თანხის ამოღება შეძლოთ. ეს გააკეთეთ სასწრაფოდ, რომ ქონება არ გაასხვისოს (გადამალოს). აქვე განგიმარტავთ, რომ სესხის საბუთებზე 3-წლიანი ხანდაზმულობა მოქმედებს. არაუზრუნველყოფილი სესხის ამოღება ხშირად რთულდება. რადგან ძალიან ბევრი ადამიანი უშვებს შეცდომას ასეთი გარიგების დროს, ვისარგებლებ შემთხვევით და განვმარტავ განსხვავებას სესხისა და იპოთეკით უზრუნველყოფილი სესხის ხელშეკრულებებს შორის. სესხის ხელშეკრულებით გამსესხებელი მსესხებელს საკუთრებაში გადასცემს ფულს, ხოლო მსესხებელი ვალდებულია დააბრუნოს იმავე ოდენობის თანხა. თუკი მსესხებელი თანხას ვერ დააბრუნებს, გამსესხებელი სასამართლოს გადაწყვეტილების ან ნოტარიუსის მიერ გაცემული სააღსრულებო ფურცლის საფუძველზე კუთვნილი ფულის მიღებას შეძლებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი მსესხებელს საკუთრებაში ექნება რაიმე სახის ქონება. იპოთეკით უზრუნველყოფილი სესხის ხელშეკრულების დროს კი ნასესხები თანხის დაბრუნების გარანტიად უძრავი ქონება გამოიყენება. თუკი მსესხებელი არ დააბრუნებს ნასესხებ ფულს, გამსესხებელს (იპოთეკარს) უფლება აქვს მოითხოვოს ვალის დაბრუნება იპოთეკით დატვირთული ქონების რეალიზაციით. ამიტომ მოქალაქეებს ვურჩევ იპოთეკით უზრუნველყოფილი სესხი გასცენ, ასე უფრო დაცულები იქნებიან.
16 წლის მოზარდს სჭირდება საზღვარგარეთის პასპორტის აღება. დედამისი იტალიაშია, მშობლები გაშორებული არიან. როგორც მითხრეს, მშობლის ნებართვაა საჭირო და ის უნდა მივიდეს ბავშვთან ერთად იუსტიციის სახლში. სხვა რა გზა არსებობს? დედა ვერ ახერხებს ჩამოსვლას.
– 16 წლის მოზარდმა პასპორტი რომ აიღოს, ერთი მშობლის თანხმობა სჭირდება. მინდობილობა შეუძლია გასცეს ნებისმიერ პირზე, ახლობლებზე ან ადვოკატზე. ასევე მამა თუ საქართველოშია, მხოლოდ მისი თანხმობა საკმარისია საქართველოს მოქალაქის ბიომეტრიული პასპორტის ასაღებად.
– მიწის სისტემური რეგისტრაციის ფარგლებში უარს მეუბნებიან მიწის დაკანონებაზე, არადა, ამ მიწას წლებია ვფლობ. როგორც მითხრეს, 2007 წლამდე არსებული მიწის ნაკვეთების დარეგისტრირება ხდება, თუმცა მე ამას ვერ მივაღწიე. როგორ შეიძლება დავიკანონო ეს მიწა?
– მიწის სისტემური რეგისტრაცია გულისხმობს, რომ სახელმწიფო ცდილობს კანონიერად აღიაროს არსებული ფლობა, თუ ის დაწყებულია 2007 წლამდე. ეს თარიღი ფიქსირდება როგორც საკანონმდებლო ზღვარი, 2007 წლის მერე მიწის დაკავება უკანონო ფლობად ითვლება, თუ ის არ არის დოკუმენტით გამყარებული. უარის მიზეზი შეიძლება რამდენიმე იყოს: 1. არ არსებობს საკმარისი მტიცებულება; 2. მიწა ეკუთვნის სახელმწიფოს ან მესამე პირს რეესტრით; 3. მიწა არის სპეციალური სტატუსის მქონე; 4. განაცხადი გაქვთ არასწორად მომზადებული. მოითხოვეთ წერილობითი დასაბუთებული უარი. მოიძიეთ მტკიცებულება, რომ ფლობდით ამ მიწას 2007 წლამდე, მარტივი განაცხადი საკმარისი არ არის. უნდა დაამტკიცოთ თქვენი ფლობის ფაქტი კონკრეტულ თარიღამდე. ეს შესაძლოა დაამტკიცოთ ფოტოებით, მოწმეებით, კომუნალური გადასახადების ქვითრებით, ადგილობრივი თვითმმართველობის ცნობით.